BİNGÖL'deki YÜZEN ADALAR

İşte coğrafya kitaplarına girecek, bulmacalarda karşınıza çıkacak yeni bir kavram: Yüzenada. Kısaca, rüzgara göre yer değiştiren adalara deniyor. Olmaz öyle şey demeyin, Türkiye’den 8’i şimdiden dünya yüzenadalar listesine girdi. İki coğrafya uzmanı, 2002’den beri bu işle uğraşıyor; yörenizde, memleketinizde yüzenadalar varsa Atatürk Üniversitesi’ne bildirin, dünya listesine girsin. Dört tarafı sularla çevrili kara parçasına ada denir. Peki ya ada sağa-sola kıpraşıyor, durduğu yerde durmuyorsa? O zaman yüzenada. Yolunuz Akşehir, Eber ya da Turnalar Gölü’ne düşerse, siz siz olun oturduğunuz yere, dinlendiğiniz ağaç gölgesine dikkat edin. Çünkü belli olmaz, yer altınızdan kayabilir, daha doğrusu ne olduğunu bile anlamadan kendinizi gölün ortasında bulabilirsiniz. Rüzgara göre yer değiştiren bu adaların üstünde, bitki örtüsü ve ağaçlar var; kimisi stadyum büyüklüğünde, üstünde sığır sürüleri bile otlatılıyor. Bunlardan Türkiye’nin 8 farklı gölünde onlarca var.

Yüzen ada kavramını Türkiye’ye kazandıran kişi, ABD’li bilimadamı Chet Van Duzer. Van Duzer, dünyadaki yüzenadaların envanterini çıkarırken iki Türk coğrafyacısına ulaşıp Türkiye’deki yüzenadaların listesini isteyince, biz de öğrenmiş olduk. İngilizcesi “floating island”. Tam tanımı ise, özel coğrafi koşulların oluşturduğu, bir su kütlesi üzerinde karayla hiçbir bağlantısı olmayan, hareketli kara parçaları.

AMERİKALI SORUNCA NE OLDUĞUNU ÖĞRENDİK

Van Duzer’den gelen talep üzerine, Türk bilim adamları Prof. Dr. İhsan Bulut ve Yard. Doç. Dr. Mustafa Girgin, ilk kez duydukları bu terimi araştırmaya başladılar. Hatta 2002 yılında yapılan Türk Coğrafya Kurultayı’na bu konuda bir makale sundular. Terim duyuldukça, bilim adamlarına hem akademik çevrelerden hem de halktan bilgiler gelmeye başladı.

Bilgilerin doğruluğu araştırılınca, Türkiye’nin birçok yerinde yüzenadalar olduğu anlaşıldı. Bunlardan ilk etapta tespit edelen 8 tanesi ABD’ye bildirildi ve böylece Van Duzer’in hazırladığı dünya yüzenada envanterinde (Addenda to Floating Islands - A Global Bibliography) yerini aldı.

YA EGE’DE DE YÜZENADA OLSAYDI

Aslında bilim adamları için yeni olan bu kavram, halk için alışılmış bir durum. Yüzenadalar, ülkenin çeşitli yerlerinde “gezenada, gidenada” gibi isimlerle biliniyor. Örneğin Çat Baraj Gölü’nde, köylülerin sığır sürülerini otlattıkları stadyum büyüklüğündeki verimli adalar. Bingöl Valiliği gibi işi daha ileri götürenler de var. Bölgelerindeki bu doğa harikalarını, internet sitelerinden tanıtıp turist çekmeye çalışıyorlar.

Yüzenadaların doğal yollardan ya da insan eliyle denizlerde de oluşması mümkün. Mesela Japonya gibi Uzakdoğu ülkelerinde yapay yüzenadaların üzerinde tarım yapılıyor. Türk denizlerinde ise henüz tespit edilmiş yüzenada yok. Belki de bu, en iyisi. Ege Denizi’nde sorun yaratan kayalıkların, adacıkların bir de rüzgara göre yer değiştirdiğini düşünsenize! Mesela Kardak Kayalığı. Hava lodos esti, Kardak İzmir Körfezi’nde. Sonra poyraza çevirse, donanma da onun peşinden Selanik önlerinde!

NASIL OLUYOR DA OLUYOR?

Yüzenadalar, keçemsi ve saz gibi birbirini tutan bitkilerin, sudan daha az yoğun bir kara kütlesi oluşturmasıyla ortaya çıkıyor. Birbirine tutunan bu bitkiler, suyun üstünde sal gibi yüzmeye başladıktan sonra üzerinde bitkiler hatta ağaçlar yetişebiliyor. Rüzgarın estiği yöne doğru yer değiştiren adalar, büyüklüklerine göre sırıkla da itilebiliyor. Denizlerdeki yüzenadalarda ise aynı görevi yosunlar görüyor.

HER GÜN YENİLERİ ÇIKIYOR

Prof. Dr. İhsan Bulut (45), 4 yıldır yüzenadalar üzerine çalışıyor. Türk Coğrafya Kurultayı’nda Muğla Üniversitesi’nden Yard. Doç. Dr. Mustafa Girgin’le birlikte “Coğrafya’da Yeni Bir Kavram Yüzenadalar” isimli bir makale sundu. Son olarak Artvin-Şavşat’ta yeni yüzenadalar (12 civarında) olduğunu keşfeden Prof. Dr. Bulut, bu sayının yurt genelinde 100’ü aşacağını tahmin ediyor.

BİLİNEN YÜZENADALAR

BİNGÖL: Solhan İlçesi, Hazarşah Köyü Turnalar Gölü’nde 3 tane.

ERZURUM: Olur İlçesi, Ormanağazı Köyü Sülük Gölü’nde 1 tane.

ADIYAMAN: Çat Baraj Gölü’nde sular kabarınca yüzenadalar ortaya çıkıyor.

KAYSERİ: Sultansazlığı’ndaki gölcüklerde yüzen sazadaları oluşuyor.

DENİZLİ: Işıklı Gölü’nün değişik kesimlerinde “hopa” denilen adalar.

İÇEL: Gülnar İlçesi, Demirözü Köyü Adalıgöl’e ismini veren ada.

AFYON: Eber Gölü’nde 1 tane.

KONYA: Akşehir Gölü’nde 1 tane.